***

CHIỀU CUỐI NĂM LẠI NGHĨ ĐẾN CHUYỆN GIÁO HỘI

Trong cái nhìn của tôi, năm vừa qua đối với Giáo Hội Việt Nam có nhiều chuyện buồn vui.

Chuyện vui nhất và mở ra nhiều hy vọng nhất có lẽ là việc, sau hơn 3 thập kỷ đàm phán, nhà nước đã đồng ý cho Toà Thánh bổ nhiệm một vị đại diện Đức Thánh Cha ở Việt Nam đồng thời gửi thư mời Đức Thánh Cha thăm Việt Nam.

Chuyện gây sốc nhất và đáng lo buồn nhất có lẽ là vụ scandal truyền chức linh mục J.B. Hồ Hữu Hoà, một người mê các trò phong thuỷ, một tội phạm hình sự và một người có quan hệ với giới quan chức tình báo cao cấp của cộng sản.

Tôi đã và đang tìm hiểu về vụ này nhằm rút ra những bài học cụ thể cho mình và cho người khác. Tôi suy luận trong khuôn khổ luân lý, giáo luật và dân luật, dựa trên những sự kiện hiển nhiên đã xảy ra công khai công cộng và có thể kiểm chứng.

Scandal truyền chức này cho thấy sự tham nhũng quyền lực đã xuất hiện ở cấp độ cao sâu không ngờ và vượt tầm kiểm soát của một cơ chế truyền thống. Nếu không tìm hiểu và rút kinh nghiệm, thì tương lai sẽ còn những chuyện động trời hơn thế.

Thật đau lòng khi tìm hiểu vấn đề này. Nếu tôi có chỉ ra điều gì khuất tất gì đó của ai thì đấy là do công lý và sự thật đòi hỏi chứ không phải tôi thù ghét ai.

Tôi ghét tội nhưng tôi luôn cố gắng tôn trọng và yêu thương người có tội và muốn họ được bình an, hạnh phúc và thành công như Chúa muốn bằng con đường đoan chính.

***

Sự kiện thầy J.B. Hồ Hữu Hòa trở thành linh mục và được đồng tế trong các nhà thờ ở giáo phận Vinh, cũng như sự xuất hiện của ngài ở một số giáo phận khác, đã gây nên một làn sóng phẫn uất chưa từng có đối với giáo dân người Việt trong nước và ngoài nước.

THÁNH LỄ TRUYỀN CHỨC BÊN PHILIPPINES

Thầy J.B.Hồ Hữu Hòa là vốn là thành viên của Hiệp hội Đa Minh Tin Mừng, thuộc Giáo phận Vinh. Thế nhưng thầy đã phải sang giáo phận Maasin xa xôi, nằm ở miền Đông Nam Philippines để chịu chức phó tế và linh mục và cuối cùng ngày đã được nhập tịch vào giáo phận này.

Để truyền chức cho thầy J.B. Hồ Hữu Hòa, thông thường, theo giáo luật, Đức cha Cantillas sẽ đòi các điều kiện sau đây:

Thứ nhất: ngài cần được biết lý do chính đáng của việc phong chức này. Vậy thầy J.B Hồ Hữu Hoà và những người giới thiệu thầy với Đức cha Cantillas đã nói gì? Chúng ta không biết.

Thứ hai: ngài cần có uỷ nhiệm thư phong chức của một đấng bản quyền của một giáo phận nào đó. Thực tế ngài đã có và thư này đã được đọc trong lễ truyền chức, do Đức cha Alfonso Nguyễn Hữu Long và linh mục Chưởng ấn Nguyễn Nam Việt ký tên.

Thứ ba: ngài cần có nhân chứng đáng tin và ngài đã có: đó là cha Nguyễn Nam Việt, Chưởng ấn-Chánh Văn phòng Toà giám mục Vinh, một người đã ký tên cùng với Đức cha Alfonso Nguyễn Hữu Long trong uỷ nhiệm thư phong chức, người đã làm chứng và giới thiệu tiến chức J.B. Hồ Hữu Hoà trong lễ truyền chức tại Maasin.

Sự hiện diện của cha Việt cũng bảo đảm cho tính xác thực của uỷ nhiệm thư phong chức mà Đức cha Cantillas đã nhận được theo quy định của giáo luật.

AI KÝ UỶ NHIỆM THƯ PHONG CHỨC VÀ GIẤY XUẤT TỊCH?

Thầy J.B. Hồ Hữu Hoà đã chịu chức phó tế và linh mục thành sự ở Maasin và cũng đã nhập tịch hợp pháp vào Giáo phận này. Như vậy, có ít nhất ba văn bản quan trọng cần có chữ ký của giám mục Giáo phận Vinh: Một cho lần truyền chức phó tế, một cho lần truyền chức linh mục và một lần cho phép tân linh mục J.B. Hồ Hữu Hòa nhập tịch vào giáo phận Maasin.

Tuy nhiên, ngày 10 tháng 2 năm 2023, trong thư minh định, Đức cha Alfonsô Nguyễn Hữu Long đã tuyên bố rằng ngài không hề ký bất cứ thư ủy nhiệm nào cho thầy J.B. Hồ Hữu Hòa được truyền chức. Vậy thì ai là tác giả các văn thư trên đây?

ĐỨC CHA PHAOLÔ NGUYỄN THÁI HỢP?

Có những người quy trách nhiệm cho Đức cha Nguyễn Thái Hợp và cho rằng ngài là tác giả của thư uỷ nhiệm phong chức trên đây. Đúng là trong quá khứ, Đức cha Nguyễn Thái Hợp đã đón nhận J.B. Hồ Hữu Hoà vào Hiệp hội Đa Minh Tin Mừng và đã trao tác vụ đọc sách và giúp lễ cho thầy, nhưng nói Đức cha Hợp là tác giả của các thư uỷ nhiệm trên đây thì hiển nhiên không đúng, vì hai lẽ:

Thứ nhất: khi G.B Hồ Hữu Hoà chịu chức phó tế và linh mục thì Đức cha Phaolô Nguyễn Thái Hợp đã nghỉ hưu, không còn làm giám mục chính toà bất cứ giáo phận nào. Cái thư của Đức cha Nguyễn Thái Hợp mà Đức cha Cantillas nói tới chỉ có thể là thư giới thiệu thông thường, không phải là yếu tố có tính quyết định và là cái buộc phải có.

Thứ hai: trong lễ truyền chức linh mục cho thầy J.B. Hồ Hữu Hoà, Cha Chưởng ấn Giáo phận Maasin đã đọc uỷ nhiệm thư phong chức do Đức cha Alfonso Nguyễn Hữu Long, Giám mục Giáo phận Vinh và Giêrađô Nguyễn Nam Việt, Chưởng ấn TGM Vinh- ký tên, chứ không phải do Đức cha Hợp ký tên.

CHA GIÊRAĐÔ NGUYỄN NAM VIỆT?

Có người cho rằng cha Nguyễn Nam Việt, Chưởng ấn-Chánh Văn phòng TGM Vinh là người đã làm giả uỷ nhiệm thư phong chức và thư cho phép xuất tịch. Tuy nhiên suy luận này lại cũng không giải thích được các sự kiện sau đây:

Thứ nhất: Tại sao đã làm giả mà còn đích thân ngang nhiên xuất hiện trong thánh lễ truyền chức của cha J.B. Hồ Hữu Hoà? (*) Làm như thế có khác nào lạy ông tôi ở bụi này?

Thứ hai: Ngày cha Việt đưa cha Hoà đến gặp Đức cha Nguyễn Văn Long tại Toà Giám mục và thông báo cho ngài biết rằng đương sự đã được phong chức linh mục tại Philippines và được nhập tịch vào giáo phận Maasin, cũng là ngày cha Việt đưa cha Hoà về giáo xứ Phú Yên, quê của cha Việt để làm lễ tạ ơn (ngày 20/01/2023).

Nếu cha Việt là người đã làm giả giấy tờ và chữ ký của Đức cha Long để truyền chức linh mục cho thầy Hoà, thì tại sao cha Việt lại đưa cha Hòa về trình diện với Đức cha Long, vừa là nạn nhân mình đã bị mình lừa đảo và vừa là bề trên của mình?

Hơn nữa trong cùng ngày, cha Việt lại còn đưa cha Hoà về giáo xứ quê mình để dâng lễ tạ ơn? Rồi sau đó mấy ngày còn lấy danh Tòa Giám Mục bảo lãnh cho cha Hoà dâng lễ tại giáo xứ nhà quê của cha Hoà?

Nếu cha Việt làm giả các tài liệu kia thì tại sao ngài còn có những hành động có tính thách thức, đi ngược với tâm lý và cách hành xử của một tội phạm như vậy?

Thứ ba: cha Nguyễn Nam Việt cũng chưa có một lời nói hay văn bản nào nhận rằng mình đã làm giả mạo các văn bản ký tên Đức cha Nguyễn Hữu Long.

Thứ tư: Cho đến giờ này Toà Giám mục Vinh cũng chưa có văn thư hay một tuyên bố bằng lời nào khẳng định cha Nguyễn Nam Việt là người làm giả giấy tờ trong vụ này.

Thứ năm: Nếu cha Nguyễn Nam Việt làm giả giấy tờ trên đây và đây là một scandal gây thiệt hại vô cùng lớn cho Giáo Hội, thì theo giáo luật và dân luật, ngài phải bị truy tố và trừng phạt thích đáng về tội giả tài liệu giấy tờ con dấu chữ ký của đức giám mục, tuy nhiên cho đến nay người ta chưa thấy ngài bị truy tố và cũng chưa có một án phạt đạo đời nào được áp dụng trên ngài .

Mặc dù ngày 15.02.2023 Văn phòng TGM Vinh ra thông báo ngưng chức Chưởng ấn của cha Việt, nhưng việc ngưng chức này xuất phát từ việc ngài làm giả giấy tờ hay chỉ là một việc thay đổi giáo vụ thông thường thì chúng ta cũng không biết, vì thông báo không nói lý do cha Việt bị ngưng chức.

UỶ NHIỆM THƯ PHONG CHỨC VÀ VĂN THƯ XUẤT TỊCH LÀ HỢP PHÁP?

Ngày 17/2/2023, Giáo phận Maasin ra tuyên bố:

“Việc truyền chức này đã diễn tiến theo các thủ tục thông thường của Giáo luật, đặc biệt là việc đệ trình các văn thư uỷ nhiệm cần thiết được ký bởi Đức Giám mục Alfonso Nguyễn Hữu Long, giám mục Giáo phận Vinh, được đóng dấu Toà Giám mục và được xác thực bởi Lm. Giêrađô Nguyễn Nam Việt, Chưởng ấn.”

“Sau lễ truyền chức linh mục, cha J.B. (Hồ Hữu Hoà) cùng với Cha Chưởng ấn Giáo phận Vinh, và một thầy Phó tế người Việt làm thông dịch, đã xin hội kiến với chúng tôi. Trong cuộc hội kiến này, Cha J.B. (Hồ Hữu Hoà) đã trình Đơn xin nhập tịch giáo phận Maasin. Sau khi cân nhắc tầm mức quan trọng và tính thích đáng của lý do thỉnh nguyện, thủ tục cần thiết theo Giáo luật đã được xúc tiến, và cuối cùng đương sự đã được nhập tịch vào giáo phận Maasin vào ngày 15/1/2023.”

Tuyên bố của giáo phận Maasin cũng viết: “Chúng tôi cũng trao trường hợp này cho thẩm quyền hữu trách để giám định tính xác thực của các tài liệu đã được gửi đến Văn phòng của chúng tôi.”

Như vậy, giáo phận Maasin đương nhiên coi các thư uỷ nhiệm và giấy xuất tịch kia là xác thực và hợp pháp.

Giáo phận Maasin chỉ coi các văn thư kia là giả mạo khi (1) có thư nhận được thông báo chính thức từ đấng bản quyền của giáo phận Vinh rằng các văn thư đó là giả mạo và (2) khi thẩm quyền hữu trách xác nhận đúng như vậy.

Nếu giáo phận Maasin không nhận được văn thư phủ nhận các tài liệu kia từ giáo phận Vinh (bước 1) thì đương nhiên họ cũng không cần thẩm quyền hữu trách để giám định tính xác thực của tài liệu (bước 2).

Và có lẽ Maasin thấy rằng cho đến nay các giấy tờ kia hiển nhiên là thực, chứng nhân và tiến chức cũng là thực, cho nên, đối với họ việc họ truyền chức linh mục và việc nhập tịch cho cha J.B. Hồ Hữu Hoà vào giáo phận Maasin là minh bạch và hợp pháp.

Maasin dường như không hề nghi ngờ về tính hợp pháp này, bởi vì nếu thấy J.B. Hồ Hữu Hoà giả mạo giấy tờ để được truyền chức thì đương sự đã bị huyền chức linh mục theo Giáo luật; và nếu nhận ra văn thư xuất tịch là giả mạo, thì có thể họ đã tuyên bố không chấp nhận cha J.B. Hồ Hữu Hoà và đã trả về lại giáo phận gốc.

Tuy nhiên, trên thực tế, cha J.B. Hồ Hữu Hoà vẫn thuộc Giáo phận Maasin và có những hình mới chụp với Đức giám mục giáo phận này. Hơn nữa, ngày 26/12/2023 vừa qua, trang nhà của giáo phận Maasin vẫn đưa hình cha J.B. Hoà và chúc mừng sinh nhật ngài, có nghĩa là Maasin vẫn chính thức nhìn nhận ngài là linh mục được truyền chức hợp pháp và là thành viên của Linh mục đoàn giáo phận.

***

Cái khó hiểu và mâu thuẫn ở chỗ đấy!

Một bên tuyên bố mình không ký gì và còn bên kia thì thấy các văn thư kia là do giám mục giáo phận gốc của đương sự ký. Một bên không khẳng định các giấy tờ kia là giả, còn một bên đương nhiên coi các giấy tờ kia là thật.

Cho đến hôm nay, sau gần 1 năm vụ việc vỡ lở, một cách chính thức, về phía Giáo phận Vinh, người ta vẫn chưa biết ai là thủ phạm ký các văn thư trên đây.

Tuy nhiên, scandal truyền chức này vén mở cho thấy có sự lạm dụng quyền lực của người nào đó ở Tòa Giám mục Vinh và sự lạm dụng này dường như đã trở thành một thói quen đến nỗi coi thường dư luận và bất chấp luật pháp Giáo Hội.

Người nào đó là ai trong toà giám mục Vinh, chúng ta không biết vì cho đến nay chưa có ai nhận tội và Đức Giám mục Giáo phận Vinh cũng chưa công bố ai là tội phạm. Chỉ có linh mục J.B. Hồ Hữu Hoà, cấp trên của ngài và những người đồng lõa mới biết.

Dù sao sự kiện này chứng tỏ J.B. Hồ Hữu Hòa là một nhân vật rất có ảnh hưởng và các nhân vật quyền thế trong đạo đã giúp đỡ đương sự rất nhiệt tình.

Chỉ có như vậy mới có thể mau chóng bỏ qua mọi luật lệ và thủ tục, từ một tội phạm hình sự đã mau chóng được truyền chức linh mục và nhập tịch vào một giáo phận; từ một người có quan hệ sâu đậm với giới tình báo cao cấp cộng sản, đã mau chóng trở thành một thành viên trong hàng giáo sĩ.

Tại sao các nhân vật còn giấu mặt kia lại đã phải nhiệt tình “giúp đỡ”, hay “phục vụ” J.B. Hồ Hữu Hoà bất chấp luật lệ và thủ tục của Giáo Hội như vậy? Họ làm như vậy vì lý do và vì mục đích gì? Họ tự ý làm hay bên dưới còn có bàn tay nào đó đạo diễn, hoặc bên trên có có áp lực của một superviser nào đó trong bộ máy tình báo của chính quyền cộng sản?

Tại sao vụ việc động trời chưa từng có này đã xảy ra từ cả năm nay mà không ai “dám động vào” cha J.B. Hồ Hữu Hoà và các nhân vật liên quan? Tại sao cho đến nay chưa một ai bị quy tội và kỷ luật?

Tại sao tội phạm chẳng những vẫn nhởn nhơ và tự tin với chức vụ của mình mà còn mau chóng được coi là nạn nhân đáng thông cảm và bảo vệ và thậm chí còn được tôn vinh?

Tại sao những người quan tâm đến vụ việc lại bị đe doạ và bị tìm cách bịt miệng; và tại sao việc tìm hiểu một vụ việc thuần tuý có tính tôn giáo lại bị quy kết thành tội chính trị: “chống cộng cực đoan và bạo lực”?

Đấy mới là điều khó hiểu và đáng sợ nữa đàng sau vụ scandal này.

(Còn tiếp)

Lm. Phêrô Nguyễn Văn Khải DCCT

Chú thích: (*)

Thư minh định của Đức cha Long nói cha Việt xin phép đi Philippines 3 ngày vì lý do cá nhân. Trên thực tế cha Việt có mặt như là người giới thiệu cha Hòa trong Thánh Lễ truyền chức ngày 7 tháng 12 năm 2023.

Tuy nhiên, theo tính toán của chúng tôi, cha Việt không thể nào chỉ đi 3 ngày, hiểu là một ngày đi, một ngày dự lễ và một ngày về. Vì thực tế, từ Vinh (Việt Nam) đến Maasin (Philippines) không thể đi hoặc về trong một ngày. Vì lộ trình từ Vinh phải đến Hà Nội hoặc Sài Gòn mới có máy bay sang Manilla hoặc Cebu. Từ một trong hai nơi này lại phải đi tầu biển và đi xe hơi trong nhiều giờ mới đến Maasin. Nếu thuận tiện nhất cũng phải mất hai ngày cho một lượt đi hoặc về.

Người ta có thể thuê chuyến bay riêng để đi theo lộ trình Vinh-Sài Gòn-Cebu và sau đó thuê trực thăng riêng đi từ Cebu đến Maasin cũng không thể một ngày đi từ Vinh đến Maasin được, vì lý do thời gian bay và các thủ tục xuất nhập cảnh. Theo tính toán của chúng tôi, ít nhất cha Việt cần 5 ngày ở Philippines.